Yến sào Bọ Lập liệt truyện

  
Lương Duy Cường



Thuở ấy, dân văn chương thảm lắm.

Rồi nhân cái vụ giải thưởng văn học năm của xứ kinh kỳ được trao thưởng ngang giá ký thịt heo, Bọ Lập quyết bỏ bút, đói nhỡn tiền vẫn bỏ.

Là tính thế chứ bỏ văn chương thì Bọ Lập làm gì ra tiền? Khó thế.

Dạo ấy, bạn bè Bọ đổ xô vào đầu tư nuôi yến sào. Toàn văn nhân nhà báo cao sang, thua keo này bày keo khác, rốt cuộc cơ bản là thắng lớn.

Gì chứ yến sào thì khỏi nói về giá trị dinh dưỡng, cứ gõ google thì biết. Ngay như Bọ Lập đây, nhiều năm ở trong tình trạng “tiền mang ra chợ chưa tiêu đã hết”, quá chán với cảnh lỏng ngỏng súng ống nhưng đạn dược thì không, thế mà bạn đãi chỉ đúng một chén yến chưng về đã trằn trọc khó ngủ.

Bà Hồng - vợ Bọ Lập bữa ấy tảng sáng đã hơn hớn xách giỏ đi chợ, cứ tưởng là hôm qua chồng đi nhậu được đãi đúng cái món ngầu pín. Không thấy chợ bán ngầu pín, bà tắc lưỡi mua tạm lạng thịt bò tươi rói với một bịch giá đỗ thật tươi.

Thế là Bọ Lập cũng quyết nuôi yến. Bà Hồng nghĩ thôi thì chiều chồng cho được việc. Vả lại, càng già ổng càng ham vui; càng không viết thì bạn bè càng kéo đến động viên này nọ. Rồi cả fan hâm mộ cũng đến để nhìn mặt cho biết, vì không đi thì không viết, mà không viết thì chắc chắn Bọ Lập có ở nhà. Mà ai đến, Bọ Lập cũng hô vợ “bia bia, rượu rượu nha bà”.

Khổ, rượu bia đều phải thứ ngon, mồi phải đẳng cấp, không thì khách về là mặt chồng cứ như mất sổ gạo thuở nào. Bà chán quá rồi nhưng vẫn thương chồng, thương cái kiếp phu chữ bạc như vôi.
Khởi nghiệp không vốn, không kinh nghiệm nên khó khăn nhỡn tiền. Bọ Lập thì vẽ ra dự án rất hoành tráng. Lại mời thầy pháp về cắm cho một chỗ phải phong thủy mọi nhẽ, làm ăn phải thắng chứ thua thì làm gì cho mệt.

Ông thầy pháp mất nhõn một tuần vâng vâng vâng dạ dạ, em đang em đang, ý là đang chọn chỗ nào hợp tuổi Bọ Lập nhất, phát vượng nhất Sài thành. Rốt cuộc là cắm ngay một mảnh ở vùng đất thép.

Tình thực, Bọ Lập làm thế chỉ để dụ bà Hồng thế chấp nhà mà đầu tư, chứ lão thì cả đời tin gì ba chuyện ấy.

Hay thật, bà Hồng tin ngay. Ừ thì có sao đâu. Chồng đã quyết thì nghe chồng chứ nghe ai. Bạn bè nghe tin cũng đến, chỉ bày tận tình kinh nghiệm dụ yến. Ông nào nói cũng hùng hồn lắm, lãi to, thắng lớn, toàn là phải đuổi bớt yến không thì quá tải. Bà Hồng vừa làm mồi nhậu cho chồng, vừa kín đáo hóng chuyện. Bala bla, đại loại thế.

Vậy là bà thế chấp sổ nhà, gọi thợ xây cho cái nhà yến trên mảnh vườn ở vùng đất thép. Nhưng bà vẫn có chút lăn tăn, vì đất thép bom đạn nóng bỏng một thời chứ đâu phải đất lành để chim đậu. Nhưng rồi bà tự trấn an, rằng thầy pháp đã cúng kiếng rồi. Vả lại, mạng chồng bà nó thế, cứ phải làm ngược lại thiên hạ chút chút mới thành Bọ Lập.

Nhưng mấy tháng trời máy dụ yến choét choét suốt ngày mà yến đâu không thấy. Mấy ông hàng xóm điếc tai đã định lên tiếng, nhưng nghĩ lại làm hỏng việc thì e Bọ Lập sẽ quay về phố ở, hẳn là mất đi một niềm tự hào trời cho. Từ ngày có ổng về đây ở, xóm giềng vui hẳn vì có cái để khoe làng nghèo mà có nhà văn nổi tiếng, rồi toàn “kẻ trâm anh, người thế phiệt” vào ra, không như lâu nay heo hút quá.

Yến không về nhưng có chim rặt rặt về. Tất cả đúng 7 con. Bà Hồng héo ruột, nhưng lo chồng buồn nên cứ véo von “Yến về ông ơi, 7 con ni là 7 con khác 7 con hôm qua, hôm trước nha”…
Bọ Lập thì tưởng yến thật, lòng phơi phới. Sáng sớm, trà đậm xong, thả đúng 9 vòng thuốc lá Bọ Lập cầm gậy chấm chấm phẩy phẩy đi thăm nhà yến. Đi đúng 9 vòng mới chịu uỵch xuống tựa lưng vào bờ tường nhà Yến mà cảm cái sự sung sướng đang đến gần.

Chân Bọ Lập gãy năm nào, giờ xem như “nỏ có chi quan trọng”, vì cái cách đi vòng quanh nhà yến 9 vòng đã ngót cả cây số, lâu nay bà Hồng có mơ cũng không thấy.

Nhưng đúng Trời thương kẻ khó. Phước đức tụ khí. Rồi cũng có ngày yến bay về thật. Có bàn tay thầy pháp là khác hẳn. Hóa ra là dạo đầu mùi vôi vữa xi măng còn nồng quá nên yến sợ, chơ có chi mô.

Không chỉ vài con mà hàng đàn kéo về, sáng chiều bay kín một vùng trời. Lần này thì bà Hồng nở gan, nở ruột. Bọ Lập vẫn chống gậy chấm phẩy chấm phẩy quanh nhà yến mỗi sáng, nhưng nghiến răng chịu đựng cái chân đau chứ không chọc gậy cốp cốp vì sợ làm yến xao động. Xong việc thì chấm phẩy đúng 9 vòng quanh nhà yến, rồi rán vào nhà luôn chứ không dám ngồi dựa tường nhà yến, sợ mùi mồ hôi dầu nó lâu tan.

Xuân Nhâm Dần, bà Hồng hớn hở kêu người vào bán tổ yến. Trời ạ, phải vài chục ký chứ không đùa. Bọ Lập ới một tiếng, ui cha là bạn bè kéo về mừng. Bia rượu thâu đêm mà không thấy ai say.
Hóa ra, cứ nhậu xong là Bọ đãi mỗi người một chén súp via yến, là những chỗ đóng bánh yến thừa, yến vụn gom lại. Đến khi mọi người phát hiện ra chỉ là via yến chứ không phải thứ tổ yến siêu bổ thì việc đã rồi. Nhưng rồi mọi người cũng dần hiểu, vì via yến vẫn đại bổ, chỉ là cảm giác thôi.
Bà Hồng lập hẳn công ty, đóng gói yến sào, đăng ký nhãn hiệu. Không biết ông bà phò trợ thế nào mà đúng lúc bà Hồng chưa biết kiếm cái hình gì quảng cáo cho hot, cho dễ bán, thì Bọ Lập tủm tỉm: “Hay bà cứ ịn cái bản mặt tôi lên cũng được. Yến tôi nuôi là yến sạch, chất lượng cao thì việc gì tôi sợ”. Bà Hồng lại ngẫm, rồi ừ cho chồng vui, có chi mô nơ. Thế là “Yến sào Bọ Lập” ra đời.

Nhưng đúng là cả bà Hồng lẫn Bọ Lập đều không nghĩ đến việc cái tên Bọ Lập lâu nay đã rất hot (tất nhiên là hot của thời còng lưng phu chữ), lại trinh nguyên chưa quảng cáo cho nhãn hiệu hàng hóa nào, nên giờ tung ra đúng là hót hòn họt. Là thế chứ yến sào của người ta cũng sạch, cũng bổ, nhưng mua một hộp yến của Bọ Lập thì góp phần cho bọ khởi nghiệp thành công. Chưa kể, giàu lên thì Bọ Lập sẽ hăng máu mà viết tợn. Lúc đó văn chương nước nhà sẽ mau chóng có giải nobel chứ đùa à.

Nào ai còn dám bảo “lập thân tối hạ thị văn chương" nữa?

Share từ FB Lương Duy Cường

Trích ngang blog Quê Choa

  



Năm 2007 chỉ biết Internet dùng để email, cứ nghĩ blog là của giới trẻ, không để ý. Con gái học lớp 9 lập cho một blog ở Yahoo 360, bảo ba viết đi. Nể con thì viết bài “ Một ngày rảnh rỗi”, không ngờ comments đổ xuống ào ào tới mấy trăm cái. Thấy vui, viết liền mấy entry nữa, bất ngờ gặp nhiều người quen. Có những người mất liên lạc từ lâu bỗng nhiên xuất hiện, quá mừng.

Vì bị tai nạn chấn thương sọ từ 2001, liệt nửa người không đi đâu được. Vợ đi làm con đi học, một mình ngồi nhà rất buồn. Có blog giao lưu với mọi người, thật không gì vui hơn. Rồi đâm nghiện blog. Từ Blog yahoo 360 mỗi ngày có 10-12 ngàn views (lượt người truy cập), sau yahoo360 bỏ, lập blog Wordpress, lượng views ngày mỗi tăng 70-80 ngàn views/ ngày nhưng bị chặn ghê quá. Năm 2012 tới 20 triệu views thì bị chặn gần như hoàn toàn. Tới năm 2013 bỏ log Wordpress, lập blog blogspots, vẫn bị chặn khủng khiếp nhưng gắn được link vượt tường lửa nên lượng views vẫn tăng từ 150 ngàn- 200 ngàn/ ngày.

Tới 6/12/2014 lượng víews trên 110 triệu thì bị bắt, công an huỷ bỏ blog này. Ra tù không làm blog nữa vì xu hướng chuyển sang facebook nhanh nhậy hơn. Vả lại, nghĩ nên dừng lại là đẹp, cái gì cũng có ngưỡng của nó, quá đi không hay. Tổng kết nhờ blog viết được 7 cuốn sách và hơn 1 ngàn bài báo.


Ngũ khúc về một người thầy

  
Nguyễn Quang Lập


1. Một trong những đáng tiếc của tôi khi nhớ về tuổi nhỏ là tôi không được học văn với thầy Phan Xuân Hải, dù tôi gần gũi với thầy từ tấm bé.

Năm ba tuổi tôi đã gặp thầy. Ấy là tết Kỷ Hợi 1959 thầy vào thăm tết nhà tôi. Tôi nhớ là vì lần đầu tiên tôi có được năm hào mừng tuổi. Ba tôi là thầy giáo già, tết nào cũng đón nhiều cô thầy. Tôi nhớ thầy cô nào cũng mừng tuổi cho tôi năm xu hoặc một hào, riêng thầy Hải mừng tuổi cho tôi tờ năm hào mới cứng. Tôi không biết năm hào to nhỏ ra sao. Khi ba thất sắc kêu lên: “Ôi thầy cho cháu nhiều quá!”, tôi đoán chừng đồng năm hào chắc to lắm. Mà to thật, mãi đến chín năm sau tôi mới có lại đồng năm hào lần thứ hai, vẫn của thầy Hải.

Tôi nhớ thầy Hải vì một chuyện khác nữa, có lẽ đây là chuyện khiến tôi nhớ thầy lâu hơn. Ngày tết thấy khách đến nhà tôi thường đứng ôm cột nhà chờ khách mừng tuổi. Con nhà nghèo ba, bốn tuổi chưa đủ tuổi mặc quần, mỗi cái áo mới đeo lấy ba ngày tết không chịu thay. Các thầy đến nhà thường chào tôi bằng cái véo chim thân thiện. Có thầy còn búng một phát đau điếc tai. Tôi rất khó chịu, sợ và ghét nữa, nhưng vẫn để yên cho các thầy búng véo để kiếm lấy năm xu, một hào. Riêng thầy Hải không véo, không búng, thầy bế tôi lên, khen tôi đẹp trai và cho tôi năm hào. Sự kiện đầu đời to lớn thế làm sao tôi quên được.

2. Nhà tôi năm Kỷ Hợi 1959 ở Cầu Phôốc, năm Quý Mão 1963 dời về góc sân vận động sát với con hói chảy ra sông Gianh, phía sau trường cấp 2. Tôi sáu tuổi, về nhà mới chạy loăng quăng và phát hiện ra nhà thầy Hải chỉ cách nhà tôi chừng 100m. Thầy Hải dắt tôi vào giới thiệu với cô Kỳ, thằng Dương ba tuổi và con Thuỷ gần hai tuổi. Lần đầu tôi thấy con nít mà cũng mặc quần, đó là con thầỳ Hải. Thằng Dương còn đi đôi dày ủng nhựa màu trắng, nó trắng trẻo cao ráo lại đi đôi ủng trắng, giống ông tây con, sang quá là sang. Nhà thầy Hải cũng sang quá là sang. Ngôi nhà tranh vách đất ấy ngày nay chỉ là nhà nghèo, chỉ đỡ nhếch nhác hơn nhà tôi. Nhưng dưới cái nhìn thằng bé sáu tuổi con nhà nghèo thời ấy, nó thật giàu sang. Phòng khách đầy tranh và hoa, tranh của thầy Hải, hoa tươi hoa giấy của cô Kỳ. Nền nhà chỉ là nền đất nhưng sạch và láng bóng như nền xi măng, buồng ngủ buông một mành tre mỏng như giấy, hiên sau treo một lồng chim vẹt, bàn ăn đặt một bình hoa tươi… toàn những thứ nhà giàu mới có. Mạ tôi nói, nhà thầy Hải giàu vì thầy vẽ tranh truyền thần, mỗi bức bốn, năm đồng, khắp huyện người ta đua nhau đặt. Thầy còn vẽ tranh Bác Hồ nữa. Đắt lắm. Tranh Bác Hồ đặt trên lầu, ngay cửa ra vào Bách Hoá Tổng Hợp, huyện trả 30 đồng đâý. Tôi được đi chơi với con nhà giàu là thằng Dương và con Thuỷ. Con Bích lúc này đang ẵm ngửa. Cô Kỳ giao nhiệm vụ giữ em, dắt thằng Dương con Thuỷ đi chơi. Chúng tôi thường ra bờ hói sau nhà bắt rạm bè và còng gió. Chẳng bắt được, chỉ đuổi theo chúng cho vui thôi. Bờ hói cách nhà có một đoạn, khi đi không sao, quay về con Thuỷ thường nhõng nhẽo bắt tôi cõng. Dù không thích nhưng tôi vẫn vui vẻ cõng nó về để báo cáo kết quả “giữ em” với cô Kỳ, thế nào cũng được cô thưởng cho một món gì đó thật ngon, đồ ăn “nhà giàu” toàn thứ ngon.

Hôm ấy, cũng là hôm cuối cùng ngày bé tôi đến nhà thầy Hải, tôi cõng con Thuỷ chạy thẳng vào nhà. Chẳng may vấp ngã làm đổ giá vẽ tranh truyền thần, quờ tay làm đổ luôn lọ mực màu, rơi đúng tranh truyền thần thầy Hải đang vẽ dở. Bức truyền thần nhem nhuốc mực màu. Thầy Hải từ trong nhà chạy ra, đứng lặng ngắt mặt tái đi. Bốn mươi năm sau thầy mới kể, đó là tranh truyền thần một ông già vừa mất, con ông dục như cháy nhà, thầy đã hẹn một giờ chiều đến lấy. Thầy cúi mặt vào bức tranh, hình như cố nghĩ cách cứu vãn, ngước lên thấy bộ mặt dúm dó của tôi thầy mỉm cười, nói, không sao đâu, để thầy vẽ lại. Cô Kỳ làm như không có gì xảy ra, vẫn vui vẻ nói cười, cầm cái bánh trung thu đưa cho, tôi không nhận, chạy ù đi. Từ đó không dám bén mảng đến nhà thầy nữa.

Thỉnh thoảng thầy vẫn sang nhà tôi uống rượu với ba. Tôi núp né. Cô Kỳ vẫn sang nhà khi cho tô canh khi cho mớ rau, tôi vẫn núp né. Cô tìm, vui vẻ túm tay hỏi, sao không sang nhà cô chơi? Tôi chẳng biết nói sao. Làm hỏng một bức tranh “truyền như thần” với đứa trẻ ba tuổi tội ấy quá to.

3. Năm 1965 mùi chiến tranh đã dậy khắp Thị trấn, người ta đua nhau làm hầm hào. Thầy Hải làm một cái hầm chữ A thật to, cả nhà thầy có thể ngủ trong đó. Nhà tôi không có hầm, ba đi học chính trị ở Hà Nội, mạ đi theo cơ quan sơ tán ở Quảng Liên. Mấy chị em cơm cháo nuôi nhau, suốt ngày chỉ nghĩ mỗi chuyện ăn, hơi sức đâu nghĩ chuyện đào hầm.

Trận bom Mỹ đầu tiên vào khoảng cuối tháng sáu thì phải, 8 chiếc AD6 thi nhau thả bom xuống Long Thị và Long Hoà. Tôi đang chơi bờ hói. Bom nổ cả chùm xuống trường cấp 2, tôi tụt xuống hói, đứng ôm gốc bụi cây bên bờ. Giá tôi chạy sang hầm nhà thầy Hải sẽ chẳng việc gì nhưng tôi vẫn né nhà thầy. Nhiều người ào ào lội qua hói. Tôi thấy ông Năng đánh kẻng trường cấp 2, bọ thằng Toàn, đang đội rổ áo quần lội qua hói. Ông Năng rất cao, ra giữa hói sâu vẫn cố nhô được cái đầu đội rổ áo quân lên khỏi mặt nước. Ông không sợ chết, chỉ sợ ướt rổ áo quần, hi hi. Một quả bom nổ gần bờ thổi bay rổ áo quần. Ông Năng đứng giữa hói khóc hu hu. Tôi ôm gốc bụi cây đứng nhìn ông Năng khóc. Một khối đất đập xuống lưng tôi đẩy tôi chìm nghỉm xuống hói, một quả bom khác đẩy tôi lên, văng ra giữa hói. Tự nhiên tôi biết bơi ngửa và bơi sang được bờ bên kia. May thế không biết. Tôi chạy sang đồng khoai Xóm Cầu, núp trong bụi cây rưới nhìn máy bay thả bom Ba Đồn thêm một giờ nữa mới ngưng. Máy bay đi rồi dân Ba Đồn không dám về, sợ nó quành trở lại. Khoảng ba giờ chiều tôi đang moi trộm khoai sống, chợt một bàn tay vỗ nhẹ lưng, ngước lên, là thầy Hải. Thầy ôm chặt lấy tôi, nói, thầy tưởng bom vùi em rồi!

Mới biết khi tôi ở bờ hói, thầy Hải chạy sang nhà tôi, thầy biết ba mạ tôi đi vắng, anh Huy chị Nghĩa đi làm xa, để mấy đứa con nít ở nhà, hầm hố không có. Thầy thu gom anh Tường, anh Thắng đưa sang hầm nhà thầy. Thằng Vinh theo mạ lên Quảng Liên, còn tôi không thấy đâu. Mọi người tưởng tôi đã bị bom vùi.

Thầy Hải lầm lũi cõng tôi một mạch từ Xóm Cầu ra Lòi Dài là nơi dân Thị trấn vừa kéo nhau ra đấy sau trận bom khủng khiếp. Sau lưng to bè một vòng tay tôi không xuể, thốt nhiên tôi thấy thầy gần gũi vô cùng, gần gũi như một người cha.

4. Chiến tranh đã đẩy hai nhà ra rất xa. Trong suốt cuộc chiến tranh chưa một lần tôi biết đến nhà thầy. Dầu vậy thầy vẫn rất gần gũi. Năm học lớp ba, năm 1967, bài tập làm văn học kì một tôi được 9,5 điểm. Đó là điểm văn cao nhất của tôi trong suốt thời học phổ thông. “Hãy tả con gà chống Mỹ của em”, đề do cụm (3 xã) ra. Cô Ngoan nói điểm văn của tôi cao nhất cụm. Tôi sướng âm ỉ suốt tuần.

Một chiều tôi bắt rạm về. Thấy tôi ở ngõ mạ đã kêu to, thầy Hải vừa lên đây tìm mi! Tôi giật thót, sợ có chuyện gì. Mạ vui vẻ kể. Thầy Hải lên phòng giáo dục họp giáo viên dạy giỏi cấp 2, nghe mấy thầy cô dạy giỏi cấp một khen “Thằng cu con thầy Đạng có bài văn hay lắm”, thầy quyết tìm cho ra bài văn, đọc xong thầy lên đây thưởng cho mi năm hào. Thầy chờ mi không được, về rồi. Tôi cầm năm hào mới cứng vân vê, hỏi, thầy có nói chi không mạ? Mạ cười hả hê, nói, thầy nói với mạ, “Em mà chấm thì em cho bài văn mười chín điểm rưỡi.”, he he thầy nói quá, văn chi lại có thứ văn mười chín điểm rưỡi. Tôi thêm một tuần âm ỉ sướng.

Cuối năm lớp 3, thi học kỳ hai môn văn đề thi “Trường em”, tôi quyết viết thật hay cho được 10 điểm, hy vọng kiếm được một đồng từ thầy Hải. Kết quả chỉ có 7 điểm bọ. Thầy cô trong trường chẳng ai khen cũng chẳng ai chê. Tôi hơi buồn một chút nhưng cho qua rất nhanh. Sang năm lớp 4 xuống Pháp Kệ thi học sinh giỏi, đang đứng lớ ngớ cổng trường bỗng thầy Hải đứng ngay trước mặt. Thầy coi thi bên khu học sinh giỏi cấp 2, biết tôi thi ở đây thầy chạỵ sang tìm. Hỏi chuyện ba mạ đôi câu thầy xoay sang hỏi, em biết vì sao bài văn học kỳ hai được có bảy điểm không? Tôi trợn mắt há mồm, té ra thầy lại tìm đọc bài văn của tôi. Thầy nói, em viết được, câu kéo đâu ra đấy, tu từ giỏi, có điều không thật bằng bài trước. Văn muốn hay thì phải thật. Tôi cúi đầu xấu hổ, quả thật bài đó tôi “ khua môi múa mép” hơi bị nhiều. Thầy ôm đầu tôi, nói, đừng buồn, cố lên, khó mấy cũng đừng bỏ cuộc.” Rồi thầy vội vã quay về khu học sinh giỏi cấp 2.

Thầy không cho tôi hào nào, chỉ cho hai lời khuyên ấy. Tôi mang lời khuyên thầy Hải vào cuộc thi, đề thi “Em hay tả cô dân quân quê em”, đề thì quá khó vì tôi chẳng biết dân quân cũng chẳng thấy cô dân quân nào, chỉ nghe nói. Nhớ lấy thầy dặn “Khó mấy cũng đừng bỏ cuộc.” tôi đã cố làm xong. Bài chỉ đạt 6,5 điểm nhưng chiếm giải nhì huyện. Nếu không có lời khuyên “Văn muốn hay thì phải thật”, tôi lại “khua môi múa mép” chắc giải rút cũng không có.

5. Bốn mươi năm sau tôi trở thành bạn văn, đồng nghiệp của thâỳ. Thầy có chục vở kịch, tôi có chục cuốn sách. Khi về quê trưa nào tôi cũng đến nhà thầy ngủ trưa và tán gẫu vì nhà thầy gần con hói rất mát. Thầy chẳng nói gì về chuyện văn chương, viết cái gì viết thế nào. Tôi cũng thế. Thầy trò chỉ nhậu và nói chuyện đời, xong rồi tôi viết văn thầy viết kịch, gặp nhau cũng chẳng khoe nhau có cái này được cái kia.

Cho đến một ngày tôi bị tai nạn, chấn thương sọ não, liệt nửa người, vào năm 2001. Thầy ra Hà Nội thăm tôi, ngồi rất lâu, chỉ nói một câu: Mình đọc sách Lập rồi, toàn bộ văn Lập có thể tóm một chữ, là chữ THẬT. Tôi kể lại lời khuyên của thầy năm 1968 ở Pháp Kệ, “Văn muốn hay thì phải thật”. Thầy trố mắt lên, hỏi, mình có khuyên Lập thế à? Rồi thầy ngồi lặng đi, cảm động. Trước khi ra về thầy nắm tay tôi thật chặt, nói, cố lên nhé, khó mấy cũng đừng bỏ cuộc. Tôi ứa nước mắt. Thì ra cả đời văn tôi chỉ làm theo hai lời khuyên của thầy Hải.

Củ Chi ngày 13/11/2021
NQL



Có hay không châu Thuận Chính và việc thống nhất đất nước của Quang Trung?

  




Sách Đại Nam nhất thống chí, cuốn III phần Diên Cách, chép: “ Tây Sơn Nguyễn Văn Huệ đánh đuổi người Trịnh về Bắc, chiếm cứ đất này, cũng gọi là Động Hải, lại hợp hai châu Nội Bố Chính và Ngoại Bố Chính1 làm châu Thuận Chính”. Căn cứ vào đây các nhà sử học và dư địa chí đều đinh ninh có một châu Thuận Chính thời Tây Sơn ở tỉnh Quảng Bình. Việc Quang Trung xoá bỏ giới tuyến Sông Gianh, thống nhất hai miền Nam- Bắc nước nhà là lẽ đương nhiên, không cần phải bàn cãi.

Tuy nhiên. Tra cứu hầu khắp sách sử và dư địa chí nước nhà đều không nhắc tới việc hợp nhất hai châu Bắc- Nam Bố Chính của Nguyễn Huệ- Quang Trung. Sách Đại Nam nhất thống chí là sách Dư địa chí chỉ viết gọn một câu vậy chứ không chỉ ra ngày tháng năm nào xảy ra việc Quang Trung thống nhất hai châu nói trên. Đại Việt sử Kí toàn thư và Khâm Định Việt sử thông giám cương mục là hai bộ sử được xem là chính sử của nước ta cũng không hề nhắc đến. Đặc biệt bộ Đại Nam thực lục là bộ biên niên sử kĩ lưỡng nhất từ thời các chúa Nguyễn đến thời các vua Nguyễn cũng tuyệt không nhắc đến.


Vậy có hay không châu Thuận Chính từ việc hợp nhất hai châu Nam- Bắc Bố Chính của Quang Trung? Xem lại sử xưa, kể từ năm 1786 Tây Sơn giành được Phú Xuân, có ba lần Quang Trung ra Bắc2 thì cả ba lần đều gấp gáp vội vã, chiến sự đang kỳ gay cấn, chưa phải lúc nghĩ đến việc quản trị đất nước. Hơn nữa trước 1788, Nguyễn Huệ còn dưới trướng Tây Sơn vương Nguyễn Nhạc, quản trị đất nước không phải việc của ngài.


Tới tháng 11-1788 Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, được Nguyễn Nhạc cho quản lý từ Quảng Nam ra Bắc, cũng là lúc Nhà Thanh xâm lược. Ngài phải đi đánh giặc lớn, việc quản trị đất nước tất nhiên để sau. Sau đại thắng quân Thanh 1789, Nguyễn Huệ vẫn tứ bề thọ địch. Phía Bắc vua Lê được nhà Thanh nuôi dưỡng quậy phá đủ cách. Phía Nam Nguyễn Ánh nhờ Pháp bảo trợ, lớn mạnh không ngờ. Tây Sơn vương Nguyễn Nhạc thua liểng xiểng. Nguyễn Huệ chưa kịp ra tay thì đột tử.


Trong một không gian lịch sử chật hẹp ( 3 năm!) và khốc liệt như vậy, không một nhà vua nào có thể tính việc sửa sang địa chính tách châu này nhập châu kia. Và việc này mới quan trọng: Trước đó chục năm, Trịnh Sâm đã cho nhập hai châu Nam- Bắc Bố Chính rồi. Sách Đại Việt sử ký tục biên chép: ” Định Dậu, năm[Cảnh Hưng] thứ 38 (1777)(…) Trước kia, Bắc Bố Chính thuộc Nghệ An, Nam Bố Chính thuộc Thuận Hoá. Đến nay bầy tôi bàn hợp lại làm một, đều cho lệ vào Hà Hoa, trấn Nghệ An. Trịnh Sâm y cho.” Lẽ nào chục năm sau Quang Trung lại làm một việc thừa?


Trịnh Sâm không nói gì đến châu Thuận Chính. Tới năm 1801 vua Gia Long cũng không nói gì đến châu Thuận Chính, vua chỉ cho thay tên hai châu Nam- Bắc Bố Chính, thành Nội- Ngoại Bố Chính, cho thuộc vào Quảng Bình.


Thực ra việc nhập hai châu Nam- Bắc Bố Chính chỉ có tính biểu tượng về việc thống nhất đất nước mà thôi. Hiểu theo nghĩa thực sự quản lý được một đất nước thống nhất thì, Trịnh Sâm không thống nhất được đất nước cho dù 1774 dẹp được nhà Nguyễn chiếm được Phú Xuân. Nguyễn Huệ cũng không thống nhất được đất nước cho dù 1787 dẹp được nhà Trịnh chiếm được Thăng Long.

Vẫn hiểu theo nghĩa đó, Gia Long mới thống nhất đất nước kể từ khi ngài lên ngôi vào 1802. Ngài đã giữ được vẹn toàn đất nước cho tới khi cháu chắt ngài để mất nước vào năm 1885.


Nguyễn Quang Lập

…………………..
(1) Hai châu Nam Bắc Bố Chính thuộc Bắc- Nam Sông Gianh thời Trịnh- Nguyễn phân tranh 1558- 1672 và hơn trăm năm sau đó.
(2) Lần thứ nhất năm 1786, Quang Trung đi bằng đường biển, ngài không qua châu Bố Chính như nhiều người nhầm tưởng. Sách Đại Nam thực lục chép: “Nguyễn Hữu Chỉnh đem quân Tây Sơn theo đường biển thẳng tới đô thành An Nam (tức tỉnh lỵ Hà Nội ngày nay). Nguyễn Văn Huệ sai Nguyễn Văn Lữ giữ Phú Xuân, tự đem thủy binh tiến kế ra.” Sách Đại Việt sử ký tục biên chép rõ hơn: Nghe Nguyễn Hữu Chỉnh bàn đem quân ra Bắc, “Huệ là người quả quyết. Nghe Chỉnh nói đúng ý mình. Bèn sai Hữu Chỉnh đem thuỷ binh Tuyên phong ra cửa Đại An còn Huệ tự thống lĩnh đại quân vượt biển tiến theo.”



Thương nhớ mưa phùn

  
Tuỳ bút Nguyễn Quang Lập




Giữa trưa đầy nắng Sài Gòn chị bán cà phê vỉa hè chợt nói, sắp tháng chạp rồi nè. Thốt nhiên lòng  se lại. Ừ nhỉ, tháng chạp sắp về rồi. Mưa phùn sắp về với Hà Nội rồi. Tôi đã đi qua hầu khắp những miền quê có mưa phùn. Chẳng biết có thiên vị không, trước sau tôi vẫn đinh ninh nói đến mưa phùn là người ta nhớ ngay đến Hà Nội.

Nhớ mùa sim chín của Nguyễn Quang Lập

  
Trần Thị Thuý Diễm




Kí ức như vị ngọt lịm nơi đầu lưỡi của sim chín. Nó luôn khiến ta thích thú, bồi hồi khi nhớ về. Những dòng mưa nỗi nhớ ấy đã tuôn trào dạt dào trong cuốn sách “Nhớ mùa sim chín” của Nguyễn Quang Lập.

Dòng sông tuổi thơ với những tháng ngày nghèo khó hiện lên với biết bao sự kiện ngập tràn trong nhung nhớ. Cảnh mấy anh em Lập thòm thèm giành nhau chiếc bánh Trung Thu hay Lập mong ước có được chiếc đèn ông sao để khoe chúng bạn... sao mà giống tôi hồi nhỏ quá đỗi. Đọc mà thấy thương vô cùng.

Cuốn sách cuốn tôi vào miền kí ức ấu thơ của tác giả. Ở đó, có kỉ niệm thơ bé, ông cùng rong chơi với cái Hà, cái Nhím, những ngày tết háo hức ngắm nhìn cây nêu, sung sướng khi được mặc áo mới, được nhận lì xì.

Lấp lánh trong nỗi nhớ còn có kỉ niệm buồn về chú chó Giôn, người bạn thuở ấu thơ, sự cảm phục trước tấm lòng của Đức, chàng trai dám bỏ mười bảy tỷ để dựng lại đình làng khi nó chẳng còn lại gì sau bom đạn chiến tranh. Và còn biết bao kỉ niệm nữa ùa về trên trang giấy như cả vườn hoa nở rộ khoe sắc khoe hương.

Có nỗi nhớ nhẹ nhàng như gió phớt qua, có nỗi nhớ ngọt dịu như hương quỳnh thoang thoảng trong đêm, có nỗi nhớ gợi lên sự day dứt, xót xa… Tất cả quyện hoà thành một vùng trời ửng hồng tuổi thơ.

Những câu chuyện được kể lại bằng giọng chân thành, sử dụng nhiều phương ngữ Quảng Bình. Những câu văn không hề màu mè, không cố ý trau chuốt sóng sượng mà bình dị như lời ăn tiếng nói hằng ngày, giàu sắc màu địa phương, góp phần thể hiện tình yêu quê hương của tác giả.

“Nhớ mùa sim chín” là một tác phẩm dễ đọc, dễ cảm và dễ đi sâu vào lòng người. Thứ nhựa cuộn trào làm nên sức sống cho cuốn sách chính là tình cảm tự nhiên và chân thật vô ngần.

Con chim xanh biếc bay về… tuổi yêu

  



Trước đây tôi đã ví văn xuôi Nguyễn Nhật Ánh như một con tàu hơn một trăm toa - mỗi toa là một cuốn sách - đi từ ga mộng mơ của tuổi lên mười, qua ga rắc rối của tuổi teen, tới ga tình của tuổi yêu. Đến nay vẫn thấy đúng nếu hiểu ga và toa của “con tàu văn chương” Nguyễn Nhật Ánh theo thời gian của ký ức, không theo thời gian xuất bản sách.
Theo đó, ga tình cũng có hai chặng. Chặng đầu cho tuổi chớm yêu với Cây chuối non đi giày xanh, Bảy bước tới mùa hè, Hạ đỏ, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh... Chắc sẽ còn nhiều nữa, vì viết cho tuổi chớm yêu là sở trường của Nguyễn Nhật Ánh. Chặng sau cho tuổi yêu, chặng quyết liệt nóng rãy nhất cũng là chặng ngọt ngào đằm thắm nhất, bắt đầu với Mắt biếc, Ngồi khóc trên cây, Ngày xưa có một chuyện tình, và bây giờ là Con chim xanh biếc bay về.
Con chim xanh biếc bay về Lối đi riêng của Nguyễn Nhật Ánh

Viết cho tuổi yêu không là “độc quyền” của Nguyễn Nhật Ánh. Hầu hết các nhà văn đều viết cho tuổi yêu như Margaret Mitchell (Mỹ), Emily Bronte (Anh), hay dành cả đời mình cho tuổi yêu như Murakami (Nhật Bản)... Điều đó cho thấy nhà văn của tuổi thơ  đang gặp thử thách không hề nhỏ. Nhưng tuồng như Nguyễn Nhật Ánh không phải lo lắng gì, anh có sẵn lối đi cho tuổi yêu của riêng anh, một tình yêu khởi nguồn từ tuổi thơ, có nguyên cớ từ tuổi thơ, cùng triết lý nhà Phật từ - bi - hỷ - xả dành cho mỗi người trước ngưỡng cửa tình.
Có thể gói gọn mối tình trong Con chim xanh biếc bay về trong bốn chữ từ - bi - hỷ - xả với mối tình tay tư trong một bối cảnh Sài Gòn ngày nay; đó là hai khác lạ so với tất cả toa tình lớn bé trước đó của con tàu văn Nguyễn Nhật Ánh.
Khác lạ dễ thấy nhất là bối cảnh, ấy là một quán ăn nho nhỏ với mấy cái chợ quen quen giữa Sài Gòn thời nay. Bối cảnh thật khô khan với chuyện tình, không non xanh nước biếc, không mờ ảo sương khói của quá vãng như mọi chuyện tình khác của mọi nhà văn, và của Nguyễn Nhật Ánh. Ngay cả Murakami viết chuyện tình tới bậc thượng thừa cũng chưa bao giờ dám dùng một bối cảnh khô khan như thế.
Dám dùng bối cảnh khô khan đó để chuyên chở chuyện tình là một nỗ lực đáng khen của Nguyễn Nhật Ánh nhằm gỡ bỏ thói quen, tìm kiếm một lối riêng không giống mình và không giống ai. Rất mừng anh đã thành công. Chuyện tình tay tư rối như canh hẹ được chứa trong một bối cảnh quá ư đơn giản vẫn lãng mạn như thường, vẫn hút hồn người ta suốt 396 trang sách, kể cả hơn 100 trang trữ tình ngoại đề luôn có trong sách Nguyễn Nhật Ánh.
Tình trong Con chim xanh biếc bay về không là tình đau, tình đắng, tình cay, thứ tình muôn năm trong muôn ức vạn chuyện tình với niệm chú “yêu là chết trong lòng một ít” (Xuân Diệu) vốn được coi như một lẽ đương nhiên. Những chuyện tình đau-đắng-cay quen đến nỗi rất khó được bạn đọc cho là chuyện tình nếu thiếu một trong ba món đó, ấy vậy mà Nguyễn Nhật Ánh đã dám không xài. Ấy là sự khác lạ thứ hai.
Không có đau-đắng-cay nhưng hương vị của chúng vẫn đầy ắp trong câu chuyện tình tay tư này. Nói khác đi, những đau, đắng, cay thoắt xuất hiện thoắt biến mất nhờ nỗ lực sống vì nhau của mỗi người lấy tứ vô lượng tâm nhà Phật làm căn bản, chính là từ - bi - hỷ - xả. Tình nhờ vậy “không chết trong lòng một ít” mà còn đầy thêm lên, chan chứa tình người, tình đời.
Nói thêm cho rõ, tình trong Con chim xanh biếc bay về vẫn chỉ là tình tay ba như mọi chuyện tình xưa nay vì Tịnh trong câu chuyện không tham gia với tư cách người tình, nhưng Tịnh là chìa khóa của bộ ba Sâm - Khuê - Quyền; cô là người không thể thiếu khiến mối tình tay ba nghiễm nhiên trở thành mối tình tay tư. Thú vị là ở đó!
Trở lại với sự khác biệt thứ hai. Tình trong Con chim xanh biếc bay về là tình đầy, tình của từ - bi - hỷ - xả. Các nhân vật trong đó có thể lấy làm biểu tượng của tứ vô lượng tâm. Sâm là biểu tượng Metta (từ), sống vì người, yêu để dâng hiến. Bị xa lánh, bị mất mẹ, bị thù ghét, chưa một lần Sâm than thở, đừng nói giận hờn. Khuê là biểu tượng Karuna (bi), bền gan rũ bỏ buồn đau ra khỏi mình và ra khỏi người mà mình yêu thương. Với Khuê, mọi bực bõ, giận hờn với Sâm với Tịnh, cả với Quyền nữa, chỉ là nguồn gốc của yêu thương, của tha thứ. Tịnh là biểu tượng Mudita (hỷ) suốt đời lấy vui sống làm căn bản. Tất cả niềm vui của Khuê, Sâm và Quyền đều là niềm vui của cô. Quyền là biểu tượng Upekkha (xả), tự mình thoát khỏi sai lầm, vượt qua nỗi đau mất bố mẹ giàu sang, tìm hạnh phúc yêu thương với người bố nghèo khó. Hạnh phúc được làm con là hạnh phúc to lớn nhất trần đời, bất kể bố mẹ là ai. Cái “xả” của Quyền thật cảm động.
Từ - bi - hỷ - xả đã giúp cho Quyền - Khuê - Sâm có được không chỉ một mối tình mà bốn mối tình đầy. Cả bốn người không ai mất gì cả, trái lại mỗi người có gấp đôi hạnh phúc mà họ mong đợi. Bí mật này đọc đến trang cuối bạn đọc sẽ nhận ra. Đấy cũng là bí mật cho thấy vì sao đội ngũ người hâm mộ Nguyễn Nhật Ánh ngày một đông đúc trong hơn ba chục năm anh cầm bút.
 (Sài Gòn, ngày sinh nhật con gái)

Vào hội nhà văn

  





 Chẳng hiểu từ bao giờ có luật bất thành văn: ai là hội viên hội nhà văn mới được gọi nhà văn, còn lại là cây bút, cây bút trẻ, chiếu cố lắm mới được gọi nhà văn trẻ.

Đơn Dương, kiếp sau nhé!

  




 Chiều nay Hồng Ánh gọi điện cho mình, nói anh Đơn Dương mất rồi. Mình lặng đi mấy giây rồi hỏi, mất làm sao, vì sao mất? Ánh nói anh Dương bị tai biến,  ảnh kêu đau đầu rồi lịm đi. Đưa bệnh viện cấp cứu, bệnh viện mổ xong, ảnh đã tỉnh. Nhưng chỉ vài giờ sau thì hôn mê, bệnh viện bó tay.

Sông Hàn chiều nay

  


 

 

Đang ở Đà Nẵng, trong một khách sạn nghèo với Trung Trung Đỉnh. Năm giờ sáng đã mò dậy, lo viết nốt bài gửi sớm cho B.H vì mình biết khoảng hai tiếng nữa là bạn bè kéo đến bù khú tối ngày, không làm được việc gì.
Đăng ký: Bài đăng (Atom)