Mấy ngày nay thiên hạ bàn tán xôn xao việc tăng học phí, mỗi năm tăng một ít, hu hu không nghe nói chất lượng giáo dục tăng hàng năm chỉ nghe nói học phí tăng hàng năm thôi. Năm tới mức học phí đại học tăng 2, 3 lần, mới nghe đã giật mình toát cả mồ hôi.
Còn nhớ ngày xưa đi học, sinh viên đi học không phải trả học phí, mình là dân Quảng Bình còn được hưởng “lương” một tháng 4 đồng, bằng 4 trăm ngàn bây giờ chứ không ít. Đứa nào học giỏi còn được hưởng học bổng một tháng hăm hai đồng, đi học còn có tiền gửi về giúp bố mẹ, ngày nay nghe như chuyện trên trời nhưng xưa thì có đấy.
Thằng Viết (Nguyễn Xô Viết) bạn mình ra học Đại học Bách khoa, ba mẹ bà con cho 300 đồng, tiêu nửa năm hết có ba chục đồng. Nó không hút thuốc nghiện chè, tiêu tiền chủ yêu đi xe điện, xe bus. Thời đó xe bus một hào, xe điện 5 xu đi mệt nghỉ. Thấy dư tiền nó gửi về nhà 200 đồng “giúp ba mẹ cho các em ăn học.” Chuyện này xưa nay hiếm. Kể vậy để biết đi học ngày xưa không cần phải nộp một khoản nào cả, kể cả giáo trình tài liệu cũng được phát không.
Ngày nay ai cũng ngán thời bao cấp, nghe nói đã phát sợ, có chuyện gì hay ho thời bao cấp cũng chẳng tin. Thực thì thời đi học đại học ngày xưa là giấc mơ hiếm thấy của sinh viên thời nay.
Ăn uống cũng không phải lo, đến bữa cứ việc xách miệng đến nhà ăn thôi. Mình học ở Bách Khoa Hà Nội không cần mang bát đũa, cứ tay không đến ăn, ăn xong thì thả mâm bát đó về, có người rửa bát đũa cho rồi. Nếu cầm bát đũa lên thấy dơ, dính mỡ lập tức doạ mấy cô nhà ăn, nói sẽ báo cáo nhà trường, các cô sợ bằng chết, hi hi.
Ngày xưa nghèo khổ, dân phải ăn độn bo bo, độn sắn ngô, chỉ có sinh viên và bộ đội là được ăn cơm 100%. Bộ đội phải đánh giặc giữ nước ưu tiên là phải rồi, sinh viên cũng được ưu tiên y chang bộ đội, chuyện đó ngày nay không ai hiểu.
Thư cụ Hồ gửi sinh viên học sinh năm 1946, năm đầu độc lập, phàm là học trò không ai là không nhớ. “Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang hay không, dân tộc Việt Nam có được vẻ vang sánh vai các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần rất lớn công học tập của các cháu”. Nhớ nguyên xi từng chữ không quên không lộn chữ nào vì tin tưởng vô cùng cụ Hồ không hề nói suông. Quả thật thời cụ Hồ còn sống, giáo dục y tế nước dù rất thiếu thốn nhưng lúc nào cũng chứng minh được cụ Hồ không thèm nói suông với sinh viên học sinh.
Thấm nhuận lời dạy cụ Hồ, học trò đứa nào đi học cũng đinh mình đi học là cho đất nước, thấy vừa oách vừa lo. Học cho mình thì quấy quá thế nào cũng xong, chứ học cho Đất nước không thể tào lao chi khươn được. Thành thử đứa nào đứa nấy lo bò ra học, cứ mỗi mùa thi đứa nào cũng sụt vài ba cân là chuyện thường.
Thầy cô đi dạy cũng thế, chả ai nghĩ đi dạy để kiếm cần câu cơm, lương tháng năm đồng ba cọc câu cơm cái gì, đi dạy cũng làm theo lời Bác là trồng người. Bác nói rồi, “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây; vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người” Trồng cây vớ vẩn đã chẳng thành rừng, huống hồ trồng người, cô thầy ai cũng lo lắm, nhiều người mất ăn mất ngủ vì học trò.
Thành thử không có chuyện chạy điểm mua điểm, suốt năm năm học Bách Khoa mình chưa nghe hai tiếng giới hạn bao giờ, học bao nhiêu thi bấy nhiêu chẳng giới hạn giới heo gì hết. Toàn thi vấn đáp thôi, bắt thăm đề thi may nhờ rủi chịu, cứ hai thầy một trò các thầy vặn cho đến toát mồ hôi, nảy đom đóm mới mong kiếm được điểm 4, điểm 5 ( Ngày xưa điểm số hệ số 5).
Mình nhớ năm thứ hai thi toán Lý thuyết nhóm, cô bồ của mình ở Sơn Tây mổ ruột thừa mình phải lên chăm sóc, đến ngày thi bò về thi, bắt phải cái đề khó làm không ra bị điểm hai, mình không khóc mà cô dạy toán mình lại khóc. Kể vậy để nói ngày xưa đói nghèo cực khổ nhưng học thật thi thật, thành thử đứa nào trụ được sau này đều ăn ra làm nên cả.
Ngày nay đi học là để ấm vào thân, vinh thân phì gia triết lý của thời nay. Dạy và học theo quan điểm “thị trường là tất cả”, người ta lý luận “giáo dục là hàng hóa”, anh đi học là mua, anh đi dạy là bán. Có điều người bán tha hồ tăng giá, người mua không có quyền mặc cả, chất lượng “ hàng” xuống cấp không được kêu, ai kêu thì xin good bye go home.
Đã thế thì đừng nói đến trồng người. Ai đời thưở người trông cây lại bắt cái cây trả tiền công. Thế sau này cái cây ra quả thì ai ăn quả đây, không lẽ cái cây ăn lấy một mình? Bố mẹ cũng chỉ được hưởng một vài quả thôi, còn lại thì ai hưởng nhỉ? Tới nay lại nhớ lời cụ Hồ năm 46, giản dị ấm áp mà vô cùng quan thiết. Tiếc thay nhiều người làm giáo dục ngày nay hoặc đã quên mất hoặc cứ nghĩ đó cũng chỉ là lời nói suông như vô số lời nói suông của họ.
Giáo dục là chuyện trồng người, không thể là chuyện bán mua. Đã bán mua tất nhiên có mua điểm mua bằng mua đủ thứ, miễn có tiền thì mua được tất. Chỉ béo mấy anh nhà giàu, dốt mấy mà có tiền cũng xong hết. Khổ mấy anh nhà nghèo, nhiều đứa học giỏi như trời không tiền đành bỏ học. Học phí tăng một học trò bỏ mười, kinh doanh như rứa là lời hay lỗ nhỉ?
Nói gì thì nói, dù xã hội hoá kiểu gì mà giáo dục chỉ loay hoay việc mua bán là không có được. Nhiều người cứ khăng khăng chỉ vì học phí thấp, thu không đủ chi, nên chất lượng giáo dục mới thấp. Nói thế là quên mất lời Bác dặn rồi, không lẽ lại nói Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang hay không, dân tộc Việt Nam có được vẻ vang sánh vai các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần rất lớn vào… việc tăng học phí!
Hu hu.
