Tản văn
Phùng Quán làm bài thơ Lời mẹ dặn khi mình
mới một tuổi ( 1957), mặc dù bị cấm đoán lung tung nhưng đến năm 7 tuổi mình đã biết, còn được đọc
cả bài thơ, đơn giản vì ba mình rất thích bài này. Cạnh nhà mình có bác
Thông công an, hình như hồi đó bác làm trưởng hay phó ty công an tỉnh
Quảng Bình, cũng rất thích bài này.
Khi nào hai cụ ngồi với
nhau cũng đều nhắc đến Phùng Quán, Trần Dần. Có người thì hai cụ nói tiếng
Pháp, vắng người thì các cụ cứ nói oang oang không kiêng dè gì, mặc kệ mình
đứng ôm cột nhà hóng chuyện. Ba mình nói, anh đem bài này giáo dục chiến
sĩ công an là tốt lắm. Bác Thông gật gù nói, đúng đúng. Bác Thông nói với ba, anh đem
bài này vào sách giáo khoa dạy con nít cũng rất tốt. Ba mình gật gù nói, đúng
đúng.
Ba mình nhìn bác Thông cười
cười, nói, nếu trên bảo bắt Phùng Quán, anh có bắt không? Bác Thông cười cái
hậc, nói, tôi chấp hành nhưng trước khi chấp hành tôi sẽ phản đối. Rồi bác thở
dài, nói, tôi chỉ làm được có thế thôi, khó lắm khó lắm.
Đó là vài câu tiếng Việt
mình nghe được, nhớ đến giờ. Còn thì hai cụ toàn nói tiếng Pháp, mình chẳng
hiểu gì, chỉ lâu lâu lại nghe Phùng Quán Phùng Quản. Cái tính tò mò bẩm
sinh, mình lục cho được bài thơ Lời mẹ dặn.
Còn bé chẳng thấy hay gì, chỉ
thấy đúng.Yêu ai cứ bảo là yêu/ Ghét ai cứ bảo là ghét/ Dù ai ngon
ngọt nuông chiều/ Cũng không nói yêu thành ghét/ Dù ai cầm dao doạ
giết/ Cũng không nói ghét thành yêu giống y chang ba mạ, cô thầy vẫn
dạy, có gì đâu nhỉ ?
Sau này chơi thân với Phùng
Quán, mình có kể cho anh nghe chuyện ấy, anh xuýt xoa tấm tắc khen bác Thông,
nói, công an mà như thế thì quá tuyệt vời. Khi đó anh mới kể bí mật mà anh đeo
duổi chẵn ba chục năm vì bài thơ này.
Nghĩ cũng hay hay, bài thơ như
một chân lý hiển nhiên ấy lại làm cho thời đó xôn xao, đi đâu cũng thì thào thì
thầm, như vừa phát hiện gì ghê gớm lắm. Tất nhiên bài thơ bị qui chụp là biểu
tượng hai mặt, là mưu đồ đen tối của lực lượng thù địch. Từ Bích Hoàng tương
một bài “Vạch thêm những hoạt động đen tối của một số kẻ cầm đầu trong
nhóm Nhân văn-Giai phẩm” in trên Văn nghệ Quân dội số 5 ( 5/1958).
Nghe thất kinh.
Anh Quán nói, thực ra mình viết Chống
tham ô lãng phí với Lờì mẹ dặn như những góp ý với Đảng thôi,
vì mình nghĩ mình là chiến sĩ, mình không dám nói thật cho Đảng biết thì ai
nói. Cho nên mới có câu này Trung ương Đảng ơi! /Lũ chuột mặt người chưa
hết/ Đảng cần lập những đội quân trừ diệt/ Có tôi/ Đi trong hàng ngũ tiên
phong! là mình nghĩ thế thật, khi đó Đảng hô một phát là mình vác súng xung
phòng ngay, mưu đồ gì đâu.
Mình cười khì khì, nói, mấy ông
cũng dở hơi, nếu có mưu đồ ai lại dại đi nói với Đảng, làm thế hoá ra lộ thiên
cơ à. Anh Quán cười cái hậc, nói, thủa bé đến giờ mình cũng chẳng thấy lực lượng
thù địch nào đi góp ý cho Đảng cả. Nó không chửi Đảng thì thôi, ngu gì lại đi
góp ý.
Chuyện tưởng đến đó là xong, ai
dè một tối ở chòi Ngắm sóng, anh rút tiền đưa mình, nói, Lập đi mua cho
anh chai rượu, anh kể chuyện này hay lắm. Chỉ chai rượu trắng với nhúm lạc
rang, hai anh em ngồi gần sáng đêm. Anh Quán kể, hồi đó phê phán chỉ trích đánh
đấm anh rất nhiều, nhưng đánh đau nhất, độc nhất là bài thơ Lời mẹ
dặn- thật hay không dài 112 câu của Trúc Chi, hình như in báo Nhân dân.
Mình hỏi Trúc Chi là ai, anh
nói từ từ cái đã, rồi anh ngâm nga cả bài thơ, không quên một câu nào, chứng tỏ
anh đã đọc đi đọc lại bài thơ này vài trăm lần là ít trong suốt mấy chục năm
qua. Hồi này hễ ai bị phê ở báo Nhân dân, dù chỉ nhắc khẽ bóng gió một
câu thôi, cũng cầm chắc là đời tàn. Thế mà cả bài thơ 112 câu dài dằng dặc,
chụp mũ anh không thiếu một thứ gì.
Nào là Nó ghét chỗ thầy hiền
bạn tốt/Nó yêu nơi gái điếm cao bồi/ Ghét những người đáng yêu của thiên hạ/Yêu
những người đáng ghét của muôn người,/ Quen học thói gà đồng mèo mả/ Hoá ra
thân chó mái chim mồi…
Nào là Theo lẽ thường: thì
sét đánh không ngã/ Chắc trên đầu có cột thu lôi/ Nếm đường mật
lưỡi không biết ngọt/ Chắc ăn tham vị giác hỏng rồi/ Nghề bút
giấy đã làm không trọn/ Dùng dao khắc đá cũng xoàng thôi !…
Mình nói qui kết tàn bạo thế,
anh không bị tù tội là may, cậu Tố Hữu có ba đầu sáu tay cũng đừng hòng giúp
cháu. Anh Quán gật gù, nói, đúng rồi... cho nên mình có trách Tố Hữu đâu. Đột
nhiên anh nhìn thẳng vào mặt mình, nói, hơn ba chục năm qua mình chỉ làm một
việc là tìm cho ra Trúc Chi là ai.
Anh Quán trầm ngâm hồi
lâu, uống hết chén rượu, nói, sở dĩ mình quyết tìm cho ra Trúc Chi là ai, vì đời
mình tan nát cũng chính ông này chứ không ai khác.Tìm để biết ông ta là ai, rứa
thôi, ngoài ra không có ý chi hết. Khi đó nhiều người cho mình dại, tìm chẳng
để làm gì, nhỡ người ta biết mình đang đi tìm, có khi mình lại thiệt thân.
Hồi đó cả nước chỉ có mỗi anh
Trúc Chi làm thơ ở Hải Phòng, anh là cán bộ tập kêt, thỉnh thoảng lên Hà Nội
vẫn gặp Phùng Quán chuyện trò rất vui vẻ. Phùng Quán đã đi tàu về Hải Phòng hỏi
cho ra nhẽ. Trúc Chi cười buồn, nói, anh nghĩ tôi là hạng người nào lại đi làm
mấy trò khốn nạn đó.
Phùng Quán bế tắc, đôi khi nghi
người nọ người kia nhưng tóm lại là không phải. Năm 1989, tình cờ có người bạn
gửi cho anh tập thơ Một đôi vần của Trúc Chi do nxb Văn hoá dân tộc
Việt Bắc ấn hành, trong đó in nguyên bài thơ Lời mẹ dặn- thật hay không,
lời nói đầu cho biết Trúc Chi đó là Hoàng Văn Hoan.
Bí mật ba mươi năm đã giải
toả, Hoàng Văn Hoan khi đó đã cư trú chinh trị tại Trung quốc. Anh Quán cười
cái hậc, nói, mình muốn gặp Hoàng Văn Hoan quá nhưng không sao gặp được. Mình
nói, anh gặp làm cái gì? Anh nói, để nói một câu, một câu thôi. Mình hỏi, câu gì? Anh Quán uống một hơi cán chén, vuốt râu ngâm nga, anh Hoan ơi… ai quen
học thói gà đồng mèo mả/ ai hoá ra thân chó mái chim mồi…
Rút từ Bạn văn 1
0 nhận xét:
Đăng nhận xét